თბილისის ძველი იპოდრომი

სად მდებარეობს ე.წ. “ძველი იპოდრომი” 

ძველი იპოდრომი, რომელსაც ასევე დელისის იპოდრომს ეძახიან, საბურთალოს რაიონში, თამარაშვილის ქუჩის მიმდებარედ მდებარეობს. სივრცე 36 ჰექტარზეა გადაჭიმული. აქეთადან დაახლოებით 8 ჰექტარი შერეული ტიპის ტყეს უკავია, სადაც სხვადასხვა ჯიშის მცენარეები იზრდება. ისტორიული წყაროების თანახმად იპოდრომი თავიდან კიდევ უფრო დიდი ყოფილა - ტერიტორია ვერის ხეობიდან ნაციხრის ქედით იყო შემოზღუდული და 57 ჰექტარ ფართობს მოიცავდა, ტრიბუნა კი 10 000 მაყურებელზე ყოფილა გათვლილი. 

თავისი ლოკაციის გამო განსაკუთრებულ ადგილად ითვლება - თბილისის ეს მონაკვეთი ცნობილია როგორც ცენტრალურ უბანში ერთ-ერთი ყველაზე მჭიდროდ დასახლებული. უშუალოდ ძველ იპოდრომს დღეს მრავალსართულიანი საცხოვრებელი კორპუსები აკრავს, რაც სივრცეს კიდევ უფრო დიდ მნიშვნელობას სძენს - ეს ერთ-ერთი უკანასკნელი მიწის ნაკვეთია რომელიც უბანში ფართო მასშტაბების გამწვანებას ექვემდებარება და ბუნებრივი ფილტვის ფუნქციის შესრულება შეუძლია.

აღსანიშნავია, რომ უშუალოდ იპოდრომის ტერიტორია უკვე წლებია მიუხედავია. დღემდე შემორჩენილია ძველი არქიტექტურული ელემენტები - ტრიბუნების ნაშთები და მოხრეშილი სარბენი ბილიკი, რომელიც ოდესღაც ცხენების სავარჯიშოდ გამოიყენებოდა - მაგრამ ამჟამად პარკში არსებული ინფრასტრუქტურა უკვე დიდი ხანია უსაფრთხო ექსპლუატაციისთვის შესაფერის სტანდარტებს ვერ აკმაყოფილებს.

თბილისის იპოდრომის ისტორია და სამომავლო გეგმები

წლების განმავლობაში ეს ადგილი არა მხოლოდ ცხენოსნობის მოყვარულთა თავშეყრის ადგილი, არამედ მთელი უბნის მცხოვრებთა საყვარელ დასასვენებელ სივრცე იყო. შუა საუკუნეებიდან მოყოლებული თბილისში რამდენიმე იპოდრომი ფუნქციონირებდა - მათგან მთავარი გარეთუბანში, მტკვრის მარჯვენა სანაპიროზე. XIX საუკუნის 40-იან წლებში გაიხსნა დიდუბის იპოდრომი, რომელიც საუკუნეზე მეტი ასრულებდა ცხენოსნობის მოყვარულთა თავშეყრის მთავარი ცენტრის ფუნქციას, სანამ 1959 წელს არ გაიხსნა დელისის სახელმწიფო იპოდრომი.

ადგილი რელიეფის გამო აირჩიეს - ბუნებრივი ამფითეატრული წყობის გამო აქ შედარებით მარტივი იყო საჭირო ინფრასტრუქტურის (სადოღე წრისა და ტრასის, თამაშების არენისა და ა.შ.) მოწყობა, თან ისე რომ ერთდროულად ათასობით მაყურებელს შეეძლო მოვლენებისთვის თვალყურის დევნება. დელისის იპოდრომის პროექტის ავტორი არქიტექტორი იური კასრაძე იყო. 

იპოდრომი საქართველოს დედაქალაქში სპორტული და საზოგადოებრივი ცხოვრების მნიშვნელოვანი ნაწილი იყო. წლების განმავლობაში აქ ტარდებოდა არა მხოლოდ მნიშვნელოვანი სპორტული შეჯიბრებები, საზოგადოებრივი ღონისძიებები და ფესტივალები.

1960-იან წლებიდან მოყოლებული 1990-იან წლებამდე იპოდრომის ბაზაზე რამდენიმე დაწესებულება პარალელურად ფუნქციონირებდა, მათ შორის სამომშენებლო კომპანია „ქართული ცხენი“, საცხენოსნო თერაპიის (რაიდთერაპიის) ცენტრი „მუსტანგი“ და, საკუთრივ, ცხენების გაქირავების პუნქტი. 1995 წელს ტერიტორია პრივატიზირდა და “ჟოკეი კლუბის” საკუთრება გახდა. აღსანიშნავია, რომ ქვეყნისთვის ტურბულენტური პერიოდის მიუხედავად, “ჟოკეი კლუბის” მმართველობის ქვეშ იპოდრომი მაინც წარმატებულად ასრულებდა თავის მთავარ ფუნქციას - ცხენების გამოცდასა და სპორტულ მუშაობას. “ჟოკეი კლუბს” საკუთარი ცხენსაშენი ჰქონდა და პორტფოლიოსთვის იპოდრომის დამატების შემდეგ სელექციის პროცესი უფრო მიზანმიმართული და წარმატებული გახადა. 1998 წელს აქ ეროვნული ცხენოსნობის გუნდი დაარსდა.

დელისის იპოდრომის ტერიტორიის ბედი მკვეთრად შეიცვალა 2000-იანების შუა წლებში. ათწლეულის დასაწყისში მნიშვნელოვანი ნაწილი ნაწილი პრივატიზირდა სხვადასხვა კომპანიისა თუ კერძო მფლობელის მიერ, ნაწილი კი სწრაფად განვითარებად და გადატვირთულ უბანში საჭირო ახალი გზების მშენებლობას მიეჩვია. 2007 წელს ლისის ტბის მიმდებარედ გაიხსნა ე.წ. “ახალი იპოდრომი,” ხოლო ძველის მიმდებარედ კი აქტიურად დაიწყო დეველოპერული პროექტებისთვის საფუძვლების ჩაყრა, რამაც მნიშვნელოვნად შეამცირა არსებული მწვანე საფარი. 2009 წელს გაიტანეს ბეტონის ტრიბუნების ძირითადი ნაწილი - კიბეები იმდენად მყიფე იყო, რომ ვიზიტორებისთვის საფრთხეს წარმოადგენდა. 

2010-იანები ამ სივრცისთვის განსაკუთრებით ტურბულენტური პერიოდი იყო. ადგილობრივმა მოსახლეობამ აქტიურად დაიწყო დეველოპერულ კომპანიებთან დაპირისპირება უბანში ერთ-ერთი უკანასკნელი მწვანე სივრცის გადასარჩენად, თუმცა მოლაპარაკებები წლები გაიწელა, მიუხედავად სახელმწიფოს აქტიური ჩართულობისა. გარკვეული მონაკვეთები დღემდე განხილვის საგანია, რომელთა ნაწილზე მშენებლობა მაინც დაიწყო მაცხოვრებლების წინააღმდეგობის მიუხედავად.

თუმცა მათი ბრძოლა უშედეგო არ ყოფილა - ძირითადი ტერიტორია მაინც შეინარჩუნებს თავის ტრადიციულ, რეკრეაციულ ფუნქციას. 2020 წელს "ქართუ ფონდმა" იპოდრომის სივრცის დიდი ნაწილი შეისყიდა და ქალაქს გადასცა. ამ გადაწყვეტილებამ შესაძლებელი გახადა მისი საზოგადოებრივ სივრცედ გარდაქმნა. პროექტი უკვე შემუშავებულია, მისი ღირებულება რამდენიმე ათეულ მილიონ ლარს შეადგენს და მისი განხორციელება ეტაპობრივად მიმდინარეობს.

ახალი პროექტის მთავარი მიზანია შეიქმნას თანამედროვე, მულტიფუნქციური საზოგადოებრივი სივრცე, რომელიც ხელმისაწვდომი იქნება ყველასთვის. განსაკუთრებული ყურადღება ეთმობა ეკოლოგიურ ასპექტებს - დაგეგმილია ენერგოეფექტური განათების სისტემების დამონტაჟება, წვიმის წყლის შეგროვებისა და გამოყენების სისტემის მოწყობა, მზის პანელების ინსტალაცია.

როგორ უნდა იქცეს თბილისის იპოდრომი ცენტრალურ პარკად

ჰოლანდიური კომპანია LAP Landscape & Urban Design-ის მიერ შექმნილი პროექტის მიხედვით, ტერიტორიაზე იგეგმება თანამედროვე პარკის მოწყობა, რომელიც 26 სხვადასხვა ზონად დაიყოფა. თითოეული ზონა უნიკალური დიზაინითა და ფუნქციით გამოირჩევა. 

მათ შორის იქნება იაპონური ბაღი ტრადიციული იაპონური ლანდშაფტური არქიტექტურის ელემენტებით, მათ შორის მინიატიურული ხიდებითა და დეკორატიულ ნაკადულებით. დაგეგმილია ასევე ფრანგული ბაღის მოწყობა, რომელიც გეომეტრიული ფორმების და სიმეტრიის პრინციპებზე იქნება აგებული. ბოტანიკური ბაღის ნაწილში დაგეგმილია ადგილობრივი და ეგზოტიკური მცენარეების კოლექციის განთავსება - პროექტის მიხედვით ამ მონაკვეთს საგანმანათლებლო ფუნქციაც უნდა ჰქონდეს. ასევე უნდა მოეწყოს ხელოვნური ტბა.

გარდა მწვანე ზონებისა დაგეგმილია თანამედროვე სტანდარტების გასართობი და სპორტული დაწესებულებების მოწყობა, მათ შორის მრავალფუნქციური მოედნების, სადაც შესაძლებელი იქნება როგორც ფეხბურთის თუ კალათბურთის თამაში, ისე სხვა აქტივობებით დაკავება. უნდა აშენდეს ასევე თანამედროვე სტანდარტების შესაბამისად აღჭურვილი სკეიტ-პარკი, სადაც ექსტრემალური სპორტის მოყვარულებს შეეძლებათ როგორც სკეიტბორდით, ისე ველოსიპედითა და გორგოლაჭებით სრიალი. 

პარკში ასევე უნდა აშენდეს ამფითეატრი, რომელიც უმასპინძლებს სხვადასხვა კულტურულ ღონისძიებებს, კონცერტებს და წარმოდგენებს ღია ცის ქვეშ.

როგორ მივიდეთ დელისის იპოდრომამდე

იპოდრომი თბილისის ცენტრალურ უბანში მდებარეობს და მარტივად მიღწევადია ქალაქის თითქმის ყველა წერტილიდან. 

ერთ-ერთი ყველაზე მარტივი გზაა იმგზავროთ მეტროთი. უახლოესი მეტროსადგური "დელისია", საიდანაც დღევანდელ ცენტრალურ პარკამდე მისასვლელად დაახლოებით 15 წუთია საჭირო. მეტროდან გამოსვლის შემდეგ უნდა გადაჭრათ ქუჩა და დაჰყვეთ თამარაშვილის გამზირს.

რაც შეეხება ავტობუსებს - თამარაშვილის გამზირი ვაკესა და საბურთალოს რაიონების დამაკავშირებელი მთავარი ხაზია, ამიტომ მასზე ბევრი მარშრუტი გადის. იპოდრომის მიმდებარედ აჩერებენ 301, 311, 334, 358, 363, 383, 385, 388 ავტობუსები. თუ ვაკიდან საბურთალოსკენ მოძრაობთ პირდაპირ შესასვლელთან ჩამოხვალთ, საბურთალოს მხრიდან მგზავრობის შემთხვევაში კი გზის გადაჭრა დაგჭირდებათ.