საქართველოს დამოუკიდებლობის დღე

26 მაისის ისტორია

საქართველოს ეროვნულმა საბჭომ სასახლის თეთრ დარბაზში, 1918 წლის 26 მაისს, ნაშუადღევს, 5 საათსა და 10 წუთზე, საზეიმოდ გამოაცხადა დამოუკიდებლობის აქტი.

მომდევნო ორი წლის განმავლობაში, 1919 და 1920 წლებში, 26 მაისი ფართოდ აღინიშნებოდა მთელი ქვეყნის მასშტაბით. ეს იყო ჭეშმარიტად სახალხო დღესასწაული - საქართველოს მთავარი ქალაქები მორთული იყო სახელმწიფო დროშებითა და სიმბოლიკით, იმართებოდა სამხედრო აღლუმები, მსვლელობები და კონცერტები. 

თუმცა, თავისუფლება მხოლოდ 1028 დღე გაგრძელდა. 1921 წელს საქართველომ კვლავ დაკარგა დამოუკიდებლობა, ამჯერად საბჭოთა რუსეთის მიერ ოკუპაციის შედეგად. კომუნისტური რეჟიმის პირობებში 26 მაისი მაინც აღინიშნა, ოღონდ ბოლშევიკურ ყაიდაზე, სადაც მთავარი გზავნილი ქართველი ხალხის "განთავისუფლება მჩაგვრელი მენშევიკებისგან" იყო. 

შემდგომ ათწლეულებში საბჭოთა პროპაგანდა აქტიურად ცდილობდა პირველი რესპუბლიკის ხსოვნის წაშლას. იკრძალებოდა ამ პერიოდის ობიექტური შესწავლა, ხდებოდა ფაქტების დამახინჯება. მენშევიკები წარმოჩენილი იყვნენ როგორც "ხალხის მტრები", ხოლო ბოლშევიკები - როგორც "ხალხის მხსნელები". მიუხედავად ამისა, პატრიოტულად განწყობილი ქართველები მაინც ინახავდნენ 26 მაისის ხსოვნას და საიდუმლოდ აღნიშნავდნენ კიდეც.

1988 წელს, როცა საბჭოთა კავშირში “პერესტროიკის” პროცესები დაიწყო, ქართველმა პატრიოტებმა პირველი საჯარო საპროტესტო აქცია ჩაატარეს 26 მაისის აღსანიშნავად. ხელისუფლებამ ეს აქცია ჩაშალა. მომდევნო წელს კი, უკვე 9 აპრილის ტრაგიკული მოვლენების შემდეგ, 26 მაისს დამოუკიდებლობის მოთხოვნით ათასობით ადამიანი გამოვიდა. გაიმართა მსვლელობა უნივერსიტეტიდან სიონის ტაძრამდე. 

1991 წელს, სწორედ 26 მაისს, ისტორიული არჩევნები ჩატარდა და ქართველმა ხალხმა პირველი პრეზიდენტი აირჩია - ზვიად გამსახურდია. ამ დღეს ერთხელ და სამუდამოდ დადასტურდა საქართველოს სახელმწიფოებრიობის აღდგენა.

1918 წლის 26 მაისმა შვა თავისუფალი და დამოუკიდებელი ქართველი ერი, რომელმაც საბოლოოდ თქვა უარი სხვის ქვეშევრდომობაზე და დაიწყო ბრძოლა საკუთარი, სუვერენული სახელმწიფოს მშენებლობისთვის. ეს პროცესი დღემდე გრძელდება და 26 მაისი კვლავ რჩება ქართველი ერის გამთლიანების, თავისუფლებისა და ეროვნული სიამაყის სიმბოლოდ.

საქართველოს დამოუკიდებლობის აღდგენა 1918

1918 წლის 26 მაისს ქართული სახელმწიფოებრიობის ისტორიაში უმნიშვნელოვანესი მოვლენა დატრიალდა. ქართველმა ხალხმა თავისუფლება და დამოუკიდებლობა აღიდგინა. ეროვნულმა საბჭომ საქართველოს დამოუკიდებლობის აქტი მიიღო, სადაც ნათქვამია:

"ქართველი ერი თავისი ისტორიის განმავლობაში თავდადებას არ იშურებდა საერთაშორისო საქმის დასაცავად. დღეს, როდესაც მსოფლიო ომის შედეგად მთელი კაცობრიობის ცხოვრებაში ახალი წყობილების დამყარება და ახალ ცხოვრებას დასაბამი ეძლევა სუვერენულ უფლებათა პრინციპის წყალობით, საქართველოც, აღჭურვილი ამ უფლებებით, თავისუფლად და დამოუკიდებლად განაგებს თავის ბედ-იღბალს."

ეს პროცესი თანდათანობით, ეტაპობრივად განვითარდა 1917 წლიდან, რუსეთში მომხდარი რევოლუციური ცვლილებების ფონზე.

საქართველოში შეიქმნა ეროვნული ძალების გაერთიანება სახელწოდებით "ინტერპარტიული საბჭო", რომელიც შეუდგა ეროვნული მოძრაობის ორგანიზებასა და ხელმძღვანელობას. მან მკაფიოდ განაცხადა, რომ უარს ამბობდასაბჭოთა რუსეთთან ყოველგვარ კავშირზე.

1918 წლის დასაწყისში მდგომარეობა კიდევ უფრო დაიძაბა. ერთი მხრივ, საბჭოთა რუსეთი ცდილობდა საქართველოს ოკუპაციას, მეორე მხრივ კი თურქეთი ავლენდა აგრესიას ამიერკავკასიის მიმართ. ასეთ ვითარებაში, ქართველმა პოლიტიკოსებმა აუცილებლად მიიჩნიეს ამიერკავკასიის დამოუკიდებლობის გამოცხადება, რათა შესაძლებელი ყოფილიყო თურქეთთან მოლაპარაკების წარმოება.

შედეგად, 1918 წლის 22 აპრილს შეიქმნა ამიერკავკასიის დემოკრატიული ფედერაციული რესპუბლიკა, თუმცა ეს ნაბიჯი საკმარისი არ აღმოჩნდა. საქართველო, აზერბაიჯანი და სომხეთი ვერ თანხმდებოდნენ საგარეო პოლიტიკის საკითხებზე. საქართველოს გერმანიის მხარდაჭერის იმედი ჰქონდა, გერმანიამ კი განაცხადა, რომ დაიცავდა საქართველოს მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ ის გამოეყოფოდა ამიერკავკასიის ფედერაციას და დამოუკიდებლობას გამოაცხადებდა.

სწორედ ამ გარემოებების გათვალისწინებით, 26 მაისს საბოლოოდ დაიშალა ამიერკავკასიის ფედერაცია. იმავე დღეს საქართველოს ეროვნულმა საბჭომ ისტორიული სხდომა გამართა და ერთხმად მიიღო საქართველოს დამოუკიდებლობის აქტი. ამ დოკუმენტის თანახმად, საქართველო ცხადდებოდა "სრულუფლებოვან, დამოუკიდებელ სახელმწიფოდ".

აქტის მიღების შემდეგ, საქართველომ დაიწყო საკუთარი სახელმწიფოებრიობის მშენებლობა. მართალია, დამოუკიდებლობა ხანმოკლე აღმოჩნდა და 1921 წელს ქვეყანა საბჭოთა რუსეთის მიერ იქნა ოკუპირებული და მომდევნო 70 წლის განმავლობაში კომუნისტური მმართველობის ქვეშ იმყოფებოდა.

მიუხედავად ამისა, 1918 წლის 26 მაისი ქართველი ერის ისტორიაში ოქროს ასოებით ჩაიწერა. ეს თარიღი სიმბოლოა იმისა, რომ ქართველებს აქვთ დამოუკიდებელი სახელმწიფოს შექმნისა და თავისუფლად ცხოვრების უნარი. სწორედ ამიტომ, დღესაც სწორედ ეს დღე აღინიშნება როგორც საქართველოს დამოუკიდებლობის დღე.

რა სახით აღინიშნება დამოუკიდებლობის დღე საქართველოში

26 მაისი თანამედროვე საქართველოში ფართო მასშტაბით აღინიშნება, როგორც ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი სახელმწიფო დღესასწაული.

მთელი ქვეყნის მასშტაბით იმართება სხვადასხვა ტიპის ღონისძიებები, რომლებიც მიზნად ისახავს ამ დღის მნიშვნელობის წარმოჩენას და 1918 წლის დამოუკიდებლობის აქტის ხსოვნის უკვდავყოფას.

დედაქალაქი თბილისი 26 მაისის ზეიმის ეპიცენტრია, ქუჩები და შენობები მორთულია ეროვნული დროშებით. ცენტრალური გამზირი - რუსთაველის გამზირი დროებით იკეტება ავტომობილებისთვის და იქ მხოლოდ ფეხით მოსიარულეები გადაადგილდებიან.

მთელი დღის განმავლობაში მიმდინარეობს კონცერტები, ეწყობა გამოფენები, სადაც წარმოდგენილია როგორც საქართველოს ისტორიასთან და კულტურასთან დაკავშირებული ექსპონატები, ასევე თანამედროვე ხელოვნების ნიმუშები.

განსაკუთრებით საინტერესოა სამხედრო აღლუმი, სადაც მონაწილეობს საქართველოს შეიარაღებული ძალების სხვადასხვა შენაერთები. მათ შორის არიან ეროვნული გვარდია, სპეციალური დანიშნულების ქვედანაყოფები, საჰაერო ძალები. ისინი სადემონსტრაციოდ გადაადგილდებიან ცენტრალურ გამზირზე და ეროვნულ ჰიმნს ასრულებენ.

დღის განმავლობაში სხვადასხვა ლოკაციაზე ეწყობა სპორტული შეჯიბრებები ახალგაზრდებს შორის. პოპულარულია ფეხბურთის, კალათბურთის, ჭიდაობის ტურნირები. ბავშვებისთვის კი იმართება სახალისო თამაშობები და ვიქტორინები.

საღამოს ზეიმი გრძელდება კონცერტებითა და სანახაობებით. დღესასწაულის კულმინაცია კი არის გრანდიოზული ფოიერვერკი, რომელიც ათასობით ადამიანს იზიდავს.

საქართველოს რეგიონები არ ჩამორჩება დედაქალაქს და არანაკლებ საინტერესოდ აღინიშნება დამოუკიდებლობის დღე. ყველა ქალაქსა თუ რაიონულ ცენტრში იმართება საზეიმო ღონისძიებები. სკოლებში ტარდება თემატური გაკვეთილები, სადაც მოსწავლეებს უყვებიან 26 მაისის ისტორიულ მნიშვნელობაზე. უმაღლეს სასწავლებლებში კი ეწყობა სამეცნიერო კონფერენციები, ლექციები.

განსაკუთრებული ყურადღება ექცევა იმ ადგილებს, რომლებიც პირდაპირ უკავშირდება 1918-21 წლების მოვლენებს. ესენია: საქართველოს პარლამენტის შენობა (ყოფილი ვიცე-მეფის სასახლე), სადაც გამოცხადდა დამოუკიდებლობის აქტი; ეროვნულ გმირთა მემორიალი, სადაც განისვენებენ საქართველოს დამოუკიდებლობისა და თავისუფლებისათვის მებრძოლი გმირები.

26 მაისი უდავოდ თანამედროვე ქართული სახელმწიფოს ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი დღესასწაულია. ეს დღე ხაზს უსვამს ქართველი ერის თვითმყოფადობას, სწრაფვას თავისუფლებისაკენ და ისტორიული მემკვიდრეობის პატივისცემას. ამას ემატება ისიც, რომ 26 მაისი ხელს უწყობს ქვეყნის ცნობადობის ამაღლებას მსოფლიოში და საქართველოს, როგორც უძველესი კულტურის მქონე სახელმწიფოს წარმოჩენას საერთაშორისო ასპარეზზე.