ანტიკური წყაროების თანახმად, ხვამლის მთა არგონავტებისა და ჰერაკლეს მოგზაურობის ადგილად მიიჩნევა. ეს არის მთა, რომელზედაც, ზევსის ბრძანებით, პრომეთე მიაჯაჭვეს. კიდევ ერთი ვერსიის მიხედვით, მთის ქვაბულებში ქართველ მეფეთა განძია გადამალული. ამ ვერსიას უკავშირებენ 1939 წელს, სტალინის ბრძანებით, ხვამლის მთავარ ციხე-ქვაბულში ცნობილი ალიოშა ჯაფარიძის ასვლას, რომელმაც განძეული ვერ იპოვა.
ხვამლის მთის საიდუმლომ ისეთი ცნობილი ფრანგი მწერალიც კი დააინტერესა, როგორიც ჟიულ ვერნია. თავის სათავგადასავლო რომანში „შეუპოვარი კერაბანი“ ის წერდა: „ამ მთებში, რომლებიც კვეთს ჰორიზონტს თანამედროვე ქუთაისთან, იაფეტისა და კლიმენეს შვილი პრომეთე, რომელმაც ცეცხლი მოიტაცა, იუპიტერის (ზევსის) ბრძანებით, ხომლის მწვერვალზე მიაჯაჭვეს და მას ყორანი უკორტნის გულ-ღვიძლს“.
ხვამლის მთასთან არსებული ერთ-ერთი გამოქვაბულის კედლებზე არქეოლოგებმა ციურ მნათობთა სქემის ნახატიც აღმოაჩინეს - ცხენზე ამხედრებული ძველეგვიპტური ისიდა და ნაყოფიერებისა და წყლის ღმერთები. როგორც სპეციალისტები ამბობენ, ეს სქემა 5604 ვარსკვლავის განლაგებას ასახავს.
ხვამლის მთასთან მოსახვედრად ბათუმიდან ოთხი საათი დაგჭირდება, თბილისიდან კი - დაახლოებით ხუთი. საავტომობილო გზის შემდეგ იწყება მარტივი საფეხმავლო გზა რომელსაც 30-40 წუთის შემდეგ, ხვამლის მთის პლატოზე აჰყავხარ, საიდანაც გასაოცარი ხედები იშლება მთლს შემოგარენზე.