რაბათის ციხე

რაბათის ციხემ დღემდე შემოინახა სხვადასხვა ეპოქის არქიტექტურული ელემენტები და მდიდარი ისტორიული მემკვიდრეობა. სახელწოდება "რაბათი" ებრაული წარმოშობისაა და “ქალაქის ცენტრში სავაჭრო ცენტრს” ნიშნავს. 

დღესდღეობით რაბათის ციხე თანამედროვე ტურისტული ცენტრია, რომელიც ამასთან სრულად ინარჩუნებს თავის ისტორიულ-კულტურულ ღირებულებას ყოველწლიურად ციხე-კომპლექსს ათიათასობით ვიზიტორი სტუმრობს როგორც საქართველოდან, ასევე მსოფლიოს სხვადასხვა კუთხიდან.

სად მდებარეობს რაბათის ციხე

რაბათის ციხე-კომპლექსი სტრატეგიულად მნიშვნელოვან ადგილას - მდინარე ფოცხოვის ნაპირზე, ზღვის დონიდან 1000 მეტრის სიმაღლეზეა აღმართული. კომპლექსის ფართობი დაახლოებით 7 ჰექტარია და წარმოადგენს ერთგვარ "ქალაქს ქალაქში". მისი შემაღლებული მდებარეობა ისტორიულადაა განპირობებული - მიმდებარე ტერიტორიაზე რამდენიმე მნიშვნელოვანი სავაჭრო გზა იკვეთებოდა, ხოლო შემაღლებული ტერიტორია რეგიონის თავდაცვითი საჭიროებების გამო შეირჩა.

ციხე ორ ძირითად დონედაა დაყოფილი. პირველ დონეზეა თავისუფალი სივრცე სადაც განთავსებულია ისტორიული ეზო, ლამაზად მოწყობილი ბაღი, რესტორანი და სხვადასხვა მაღაზიები. ამ ნაწილის მონახულება უფასოა და ვიზიტორებს შეუძლიათ თავისუფლად ისარგებლონ ინფრასტრუქტურით. მეორე დონე კი ძირითად ისტორიულ ნაწილს წარმოადგენს, რომლის მოსანახულებლადაც ბილეთის შეძენაა საჭირო.

კომპლექსის არქიტექტურული ანსამბლი სხვადასხვა ისტორიული პერიოდისა და განსხვავებული კულტურული მემკვიდრეობის ელემენტების ერთიანობაა. მათ შორისაა IX-X საუკუნეების მართლმადიდებლური ტაძარი, რომელიც გამოირჩევა თავისი უნიკალური არქიტექტურით და ორნამენტებით. აქვეა ჰაჯი ახმედ-ფაშა ჯაყელის სახელობის მეჩეთი მაღალი მინარეთით, რომელიც საქართველოს ტერიტორიაზე ოსმალური არქიტექტურის ერთ-ერთი ყველაზე კარგად შენახული ნიმუშია. კომპლექსის ტერიტორიაზე ასევე განთავსებულია შუა საუკუნეების პერიოდის თურქული აბანოების ნარჩენები და ისტორიული მედრესე - ისლამური სასწავლებელი, რომელიც თავის დროზე მნიშვნელოვან საგანმანათლებლო ცენტრს წარმოადგენდა.

ციხე-სიმაგრის თავდაცვითი სისტემა სამი კონცენტრული გალავნისგან შედგებოდა. საინტერესოა ის ფაქტი, რომ ეს გალავნები სხვადასხვა პერიოდშია აგებული. კომპლექსის ქვეშ განთავსებულია მიწისქვეშა გვირაბების სისტემა, რომელიც ციხეს გარე სამყაროსთან აკავშირებდა და საჭიროების შემთხვევაში გაქცევის საშუალებას იძლეოდა.

კომპლექსის ყველაზე მნიშვნელოვანი ნაწილი დღესდღეობით ჯაყელების სასახლე, სადაც ამჟამად სამცხე-ჯავახეთის ისტორიის მუზეუმის საგამოფენო დარბაზია განთავსებული. მუზეუმში დაცულია 25 ათასზე მეტი ექსპონატი, პალეოლითის ხანიდან მე-20 საუკუნემდე. მათ შორის განსაკუთრებით აღსანიშნავია ძვ.წ. VIII-VI ათასწლეულით დათარიღებული კრემაციული ძვლები, რაც ადასტურებს საქართველოში ისტორიულად ამ მეთოდით დაკრძალვის არსებობას. მუზეუმში ასევე ცალკე დარბაზია გამოყოფილი რეგიონში მცხოვრები სხვადასხვა ეროვნებისა და რელიგიის წარმომადგენლების კულტურულ მემკვიდრეობის ნივთების გამოფენისთვის. 

რაბათის ციხის მოკლე ისტორია

რაბათის ციხე IX საუკუნეში გვარამ მამფალის ინიციატივით აშენდა. თავდაპირველად ციხეს "ლომსია" ერქვა (ეს სახელი ვახუშტი ბატონიშვილის ნაშრომებშია მოხსენიებული). XI საუკუნის ომების დროს ციხე მნიშვნელოვნად დაზიანდა, თუმცა XII საუკუნის დასაწყისში ბაშქენ II ჯაყელმა, დავით აღმაშენებლის დავალებით, დაიწყო მისი ხელახალი მშენებლობა თურქ-სელჯუკთა წინააღმდეგ თავდაცვითი სისტემის გასაძლიერებლად. სწორედ ამ პერიოდში დაერქვა ადგილს “ახალი ციხე” ანუ "ახალციხე".

XII-XIII საუკუნეებში ციხე ჯაყელების საგვარეულოს რეზიდენციად იქცა და მნიშვნელოვან სავაჭრო-კულტურულ ცენტრად გარდაიქმნა. ამ პერიოდშივე აშენდა ახალი საფორტიფიკაციო ნაგებობები, გაფართოვდა საცხოვრებელი და სამეურნეო ნაწილი. ახალციხეზე გადიოდა რამდენიმე მნიშვნელოვანი სავაჭრო გზა, ამიტომ ის მალევე იქცა სამხრეთ საქართველოს ერთ-ერთ უმნიშვნელოვანეს ქალაქად.

1578 წელს ოსმალთა იმპერიამ დაიპყრო ახალციხე, ხოლო 1628 წლიდან ის ახალციხის საფაშოს ცენტრად იქცა. ამ პერიოდში ციხემ მნიშვნელოვანი არქიტექტურული ცვლილებები განიცადა - აშენდა მეჩეთი, მედრესე და სხვა ისლამური ნაგებობები. XVII-XVIII საუკუნეებზე მოდის ციხის ისტორიის ყველაზე შავი მონაკვეთი - ამ პერიოდში ის ლეკი აბრაგების მიერ ტყვე ქრისტიანებით ვაჭრობის ცენტრს წარმოადგენდა.

1828-1829 წლების რუსეთ-ოსმალეთის ომის დროს, გენერალ პასკევიჩის სარდლობით ახალციხე რუსეთის არმიამ აიღო. ადრიანოპოლის ზავის თანახმად, ქალაქი და მიმდებარე ტერიტორია რუსეთის იმპერიის შემადგენლობაში შევიდა. 

რაბათის ციხის თანამედროვე ისტორია კი 2011-2012 წლებში დაიწყო, როდესაც საქართველოს მთავრობის ინიციატივით ჩატარდა მასშტაბური სარეაბილიტაციო სამუშაოები და ციხე რეგიონის მთავარ კულტურულ ობიექტად და ტურისტულ ატრაქციად იქცა.

სარესტავრაციო სამუშაოების ფარგლებში განახლდა ისტორიული ნაგებობები და დაემატა ახალი ინფრასტრუქტურული ელემენტები. პროექტის მიზანი იყო ციხის ისტორიული იერსახის შენარჩუნება და პარალელურად მისი სრულად ადაპტირება თანამედროვე ტურისტულ მოთხოვნებთან. შედეგად კომპლექსში ცხადად ერწყმის ერთმანეთს სხვადასხვა ეპოქისა და კულტურის არქიტექტურული ელემენტები, რომელთა ერთობაც პატივისცემითა და რუდუნებით გადმოსცემს მის ათასწლიან ისტორიას.

როგორ მივიდეთ რაბათის ციხესთან

თბილისიდან რაბათის ციხემდე დაახლოებით 200 კილომეტრია. გზის ძირითადი ნაწილი E60 გზატკეცილზე გადის, მანქანით მგზავრობას დაახლოებით 3 საათი სჭირდება. დედაქალაქიდან ახალციხემდე დადის საზოგადოებრივი ტრანსპორტი - მიკროავტობუსები დიდუბის ავტოსადგურიდან ყოველდღე, დილის 8-დან საღამოს 7 საათამდე გადიან, დაახლოებით 40 წუთში ერთხელ. მგზავრობის საფასური სტანდარტულად 15 ლარია. მიკროავტობუსი ახალციხის ავტოსადგომზე ჩერდება, საიდანაც ციხემდე დაახლოებით 5 წუთია სასიარულო.

ბათუმიდან რაბათის ციხემდე მანძილი 170 კილომეტრია. გზა გოდერძის უღელტეხილზე გადის და დაახლოებით 3.5-4 საათი სჭირდება. თუმცა, გაითვალისწინეთ, რომ ზამთრის პერიოდში, განსაკუთრებით უხვი თოვლის დროს, გოდერძის უღელტეხილზე გადაადგილება შეიძლება გართულდეს ან შეიზღუდოს, რაც მგზავრობის ხანგრძლივობას მნიშვნელოვნად გაზრდის. ასეთ შემთხვევაში რეკომენდებულია ალტერნატიული, შედარებით გრძელი მარშრუტის გამოყენება ოზურგეთი-სამტრედიას გავლით.

ბათუმიდან ახალციხემდე დადის საზოგადოებრივი ტრანსპორტი, თუმცა რეისების რაოდენობა ბევრად მცირეა თბილისთან შედარებით. როგორც წესი, პირველი რეისი დილის 7 საათისთვის გადის, მეორე - 11 საათზე, ხოლო მესამე და ბოლო რეისი - 15 საათზე, თუმცა უმჯობესია განრიგი წინასწარ გადაამოწმოთ. მგზავრობის ღირებულება დაახლოებით 25 ლარია. 

ვიზიტის დაგეგმვისას გაითვალისწინეთ, რომ რაბათის ციხე მუშაობს სამშაბათიდან კვირის ჩათვლით, 10:00-დან 19:00 საათამდე. ორშაბათი დასვენების დღეა. პირველი დონის დათვალიერება უფასოა, ხოლო მეორე დონის ბილეთის საფასური კი 7 ლარი. კომპლექსის სრულფასოვნად დასათვალიერებლად რეკომენდებულია მინიმუმ 2-3 საათი გამოყოთ. 

ახლომდებარე სანახაობები

საფარის მონასტერი - X-XIV საუკუნეების არქიტექტურული კომპლექსი. საფარის მონასტერი მოიცავს წმ. საბა განწმენდილის მთავარ ტაძარს, რომელიც XIII-XIV საუკუნეების მიჯნაზეა აგებული, X საუკუნის ღვთისმშობლის მიძინების ეკლესიას, რამდენიმე მცირე სამლოცველოს და საქართველოში ერთ-ერთ უძველეს სამრეკლოს. რაბათის ციხიდან საფარის მონასტრამდე მანქანით მისასვლელად 20-25 წუთია საჭირო.

აბასთუმნის ობსერვატორია - კავკასიის პირველი ასტროფიზიკური ობსერვატორია, რომელიც 1932 წელს დაარსდა პროფესორ ევგენი ხარაძის მიერ. აბასთუმნის ობსერვატორია მდებარეობს მთა ყანობილზე, ზღვის დონიდან 1700 მეტრ სიმაღლეზე. ვიზიტორებს შეუძლიათ დაათვალიერონ საინფორმაციო ცენტრი, მუზეუმი და სამუშაო სივრცეები გიდის თანხლებით. რაბათის ციხიდან ობსერვატორიამდე მანქანით მისასვლელად დაახლოებით 50 წუთია საჭირო.

ვარძია - XII საუკუნის კლდეში ნაკვეთი სამონასტრო კომპლექსი, რომელიც გიორგი III-ისა და თამარ მეფის ეპოქაში აშენდა. ვარძიის საერთო ფართობი 40 ათასი კვადრატული მეტრია და მოიცავს 900 მეტრის სიგრძის კლდეში ნაკვეთ ქალაქს, სადაც განთავსებულია მრავალი გამოქვაბული ოთახი, ეკლესია და 28 მარანი 235 ქვევრით. რაბათის ციხიდან ვარძიამდე მანქანით მისასვლელად დაახლოებით 1 საათი და 30 წუთია საჭირო.