აბასთუმნის ობსერვატორია

აბასთუმნის ობსერვატორიის მდებარეობა

აბასთუმნის ობსერვატორია სამცხე-ჯავახეთში, მთა ყანობილზე, ზღვის დონიდან 1700 მეტრზე მდებარეობს. ობსერვატორიას აქვს დიდი 1.5 მეტრიანი ტელესკოპი, რომელიც ავსტრიულმა კომპანიამ დაამზადა. ტელესკოპისთვის სპეციალურად აშენდა 12 მეტრიანი გუმბათი.

ობსერვატორიაში შეხვდებით საინფორმაციო ცენტრს, ასტრონომიული სივრცესა და სამუშაო ოთახებს. ვიზიტორებს შეუძლიათ ობსერვატორიის დათვალიერება მხოლოდ ასტროგიდის მეთვალყურეობით.

ასტროტური, რომელიც დაახლოებით საათნახევარი გრძელდება, სტუმრებს აცნობს ობსერვატორიის ისტორიის მნიშვნელოვან მომენტებს, მუზეუმში არსებულ მეცნიერებს და გამორჩეულ მოვლენებს.

ვიზიტის საფასური 5-10 ლარამდეა. ღამით შესაძლებელია ციური სხეულების დაკვირვება ტელესკოპით, რომელიც ამჟამად შეჩერებულია, თუმცა სამომავლოდ კვლავ აპირებენ განახლებას. ასევე მიმდინარეობს ციფრული მუზეუმის შექმნის პროექტიც.

აბასთუმნის ობსერვატორიის ისტორია

აბასთუმნის ობსერვატორია იყო პირველი ასტროფიზიკური ობსერვატორია მთაში, რომელიც საბჭოთა კავშირში შეიქმნა. ის პროფესორ ევგენი ხარაძის მიერ 1932 წლის 28 თებერვალს დაარსდა. 1934 წელს აქ 40 სმ-იანი ტელესკოპი დამონტაჟდა, რომელიც კარლ ცეისის ფირმამ დაამზადა. იმავე წელს ობსერვატორია  წყნარი ოკეანის ასტროფიზიკური ასოციაციის ნაწილი გახდა და პირველად მიიღო უცხოელი ასტრონომები, რომლებიც ჰარვარდის პროფესორ დონალდ ჰოვარდ მენზელის ხელმძღვანელობით მუშაობდნენ.

1942 წელს მნიშვნელოვანი აღმოჩენა გაკეთდა, როდესაც ქართველმა ასტრონომმა გიორგი თევზაძემ ორი ახალი კომეტა აღმოაჩინა: "კომეტა 1942 თევზაძე 1" და "კომეტა 1942 თევზაძე 2".

XX საუკუნის 50-იან წლებში ობსერვატორია მნიშვნელოვნად განვითარდა. 1954 წელს აქ დამონტაჟდა ახალი 70 სმ-იანი ტელესკოპი, ხოლო 1957 წელს დაიწყო დაკვირვებები დედამიწის პირველ ხელოვნურ თანამგზავრზე. ასევე, ამ დროს დაიწყეს საბაგირო გზის მშენებლობა მთა ყანობილიდან დაბა აბასთუმნამდე, რომელიც 1959 წელს დასრულდა.

აბასთუმნის ობსერვატორია ბევრი მნიშვნელოვანი აღმოჩენის ადგილია. განსაკუთრებით გამორჩეულია როლან კილაძის სამუშაოები, რომელიც სატურნის რგოლების სისქეს ითვლიდა და 1974 წელს მერკურის ატმოსფეროს არსებობის თეორიის დამტკიცება. კილაძემ პირველად წამოაყენა იდეა, თუმცა მისი კვლევები მხოლოდ მიწიდან შეკრებილი მონაცემებით იყო ჩატარებული. ხოლო ამერიკულმა კოსმოსურმა ხომალდმა Mariner 10-მა იმავე წელს აღმოაჩინა, რომ მერკურს გარშემო ჰელიუმისგან შემდგარი ძალიან თხელი ატმოსფეროს გარსი აქვს.1995 წელს ჰაბლის ტელესკოპმა დაადასტურა კილაძის გამოთვლები.

2007-დან 2019 წლის 24 ნოემბრამდე ობსერვატორია ინტეგრირებული იყო ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტთან. 2019 წელს დაიწყო კურორტი აბასთუმნის მასშტაბური რეაბილიტაციისა და რეორგანიზაციის პროექტი, რომელიც ობსერვატორიასაც შეეხო. იმავე წელს დაწესებულება გამოეყო უნივერსიტეტს. 2020 წელს დაიწყო დამოუკიდებელი საჯარო სამართლის იურიდიული პირად ჩამოყალიბება, რომლის მთავარი მმართველი ორგანო დამოუკიდებელი სამეცნიერო საბჭოა. 

რეაბილიტაციის პროცესი ხუთი წელი გაგრძელდა. ამ დროს აღდგენილ იქნა რამდენიმე ისტორიული შენობა, საბაგირო გზა და წყლის სისტემები. ობსერვატორიის რეაბილიტაცია 2020 წელს დასრულდა, თუმცა ჯერ კიდევ რამდენიმე სამუშაო მიმდინარეობს. 2024 წელს ობსერვატორიაში ახალი გუმბათი და ტელესკოპი დამონტაჟდა. მომავალში იგეგმება ახალი ციფრული სივრცის გახსნა.

როგორ მივიდეთ აბასთუმნის ობსერვატორიასთან

აბასთუმნის ობსერვატორია ერთ-ერთი ყველაზე საინტერესო საგანმანათლებლო ადგილია საქართველოში, შესაბამისად რეაბილიტაციის შემდეგ მის მიმართ ინტერესი სულ უფრო და უფრო მეტად იზრდება. ამჟამად ობსერვატორიას ყოველწლიურად 10 ათასზე მეტი ადამიანი სტუმრობს.

თბილისის ცენტრიდან აბასთუმნის ობსერვატორიამდე 240 კილომეტრია. ყველაზე ადვილი გზა ს1 მაგისტრალზე (თბილისი-სენაკი-ლესელიძე) გორის მიმართულებით წასვლა და შემდეგ ხაშურისკენ შეხვევაა. ხაშურიდან კი აბასთუმნისკენ ახალი სახმელეთო გზით უნდა წახვიდეთ. მთლიანად მგზავრობა დაახლოებით 4-4.5 საათს მოითხოვს.

თუ თქვენი მანქანა არ გყავთ, შეგიძლიათ საზოგადოებრივი ტრანსპორტითაც იმგზავროთ. ასევე შეგიძლიათ გამოიყენოთ სამარშრუტო ტაქსი თბილისიდან ახალციხემდე, რომელიც დიდუბიდან მიდის, შემდეგ კი ახალციხიდან პირდაპირ აბასთუმანში გადაჯდომა ან ტაქსის დაქირავება.

ქუთაისის ცენტრიდან მანძილი 100 კმ-ია, მგზავრობა დაახლოებით 3.5 საათს საჭიროებს. ქუთაისი-ბაღდათი-საირმე-აბასთუმანი ყველაზე მოსახერხებელი მარშრუტია. საზოგადოებრივი ტრანსპორტი პირდაპირ აბასთუმანში არ მიდის, მაგრამ არის მარშრუტკა ახალციხემდე. თუმცა ამ მარშრუტკას მხოლოდ 1-2 რეისი აქვს დღეში, ამიტომ დროის დაზუსტება და ადგილის დაჯავშნა აუცილებელია.

ბათუმის ცენტრიდან მგზავრობას დაახლოებით 4.5 საათი დასჭირდება, რადგან მანძილი 170 კმ-ია. ყველაზე პოპულარული გზა ბათუმი-შუახევი-ახალციხეა. გზის ნაწილი გოდერძის უღელტეხილით გადის, საიდანაც თბილ სეზონებზე ულამაზესი ხედები იშლება, მაგრამ ზამთარში შეიძლება მოძრაობა გართულდეს. საზოგადოებრივი ტრანსპორტი ბათუმიდან ახალციხემდე დადის, თუმცა, როგორც ქუთაისში, მხოლოდ 1-2 რეისი აქვთ დღეში, ამიტომ დეტალების წინასწარ შემოწმება აქაც საჭიროა.

აბასთუმნის ობსერვატორიასთან ახლომდებარე სანახაობები

ობსერვატორია სხვა დასახლებულ ადგილებს მოშორებითაა განლაგებული, მაგრამ ადიგენის მუნიციპალიტეტში სხვა ბევრ საინტერესო ისტორიულ და კულტურულ ძეგლს შეხვდებით.

ხერხემის ციხე - შუა საუკუნეების თავდაცვითი ნაგებობა, რომლის უძველესი ნაწილები VIII-IX საუკუნეებით თარიღდება. ხერხემის ციხის კომპლექსი მოიცავს 15 მეტრიან კოშკს, დარბაზულ შენობას, ეკლესიასა და ოთხსართულიან კოშკს. ობსერვატორიიდან ციხემდე მისასვლელად 40 წუთი არის საჭირო (გზა მოკლეა, მაგრამ მთიანი).

ოქროს ციხე - ერთ-ერთი ყველაზე დიდი ციხე საქართველოში, რომელიც XIII-XIV საუკუნეებშია აგებული. ის კლდოვან მასივზეა განთავსებული და გამოირჩევა რთული არქიტექტურული სტრუქტურით, უამრავი კოშკითა და კედლებით. ოქროს ციხის შესასვლელი ჩრდილოეთიდან გამაგრებულია დიდი ლოდებით. ობსერვატორიიდან ციხემდე 45-50 წუთია საჭირო.

ბორჯომ-ხარაგაულის ეროვნული პარკი - საქართველოს მნიშვნელოვანი დაცული ტერიტორია, რომელიც 100 ათას ჰექტარზე ვრცელდება და მდიდარი ბუნებით გამოირჩევა. პარკში 12 მარკირებული სალაშქრო ბილიკი, ტურისტული თავშესაფრები და საკემპინგე ადგილები არსებობს. წელიწადის მაძილზე ბორჯომ-ხარაგაულის ეროვნულ პარკში სხვადასხვა ტიპის ტურები იმართება, მათ შორის ცხენით, ველოსიპედით და ფეხით მოსიარულეთათვის. ობსერვატორიიდან პარკამდე მანქანით დაახლოებით 1.5 საათი არის საჭირო.