აქ ანტიკური ხანიდან ცხოვრების მაღალ დონეზე მეტყველებს სამხრეთ ნაწილში მდებარე არმაზციხე (ძვ.წ. IV-ახ.წ. VIII სს), სადაც იდგა მეფის სასახლე, ტაძარი, მარანი და დამხმარე ნაგებობები.
საქართველოს ისტორიაში მცხეთის განსაკუთრებული მნიშვნელობა ქრისტიანული მისიით არის განპირობებული.
არმაზციხიდან ხელისგულზე მოჩანს მცხეთის ეკლესიები, მათ შორის, იუნესკოს დაცვის ქვეშ მყოფი ძეგლები:
VI საუკუნის მცხეთის ჯვრის მონასტერი უნიკალური ტაძარია, რომელიც მტკვრისა და არაგვის შესართავთან, მთის წვერზე მდებარეობს. IV საუკუნეში წმინდა ნინოს სწორედ აქ აღუმართავს ხის ჯვარი. VI საუკუნეში კი ჯვრის ადგილზე ეს დიდი ტაძარი აშენდა, რომელმაც საქართველოში „ჯვრის ტიპის“ ტაძრების მშენებლობას დაუდო სათავე.
მცხეთის სვეტიცხოველი უდიდესი საკათედრო ტაძარია, სადაც უფლის კვართი და წმ. ელია წინასწარმეტყველის მოსასხამია დაკრძალული.
მცხეთის სამთავროს მონასტერი XI საუკუნის პირველ ნახევარში აგებული საეპისკოპოსო ტაძარია. ამ მონასტერში დაკრძალულნი არიან საქართველოს პირველი ქრისტიანი მეფე მირიან III და პირველი ქრისტიანი დედოფალი ნანა.