თბილისის ეროვნული პარკი

გეოგრაფიული მდებარეობა და მახასიათებლები

თბილისის ეროვნული პარკი კავკასიონის მთის სამხრეთ ნაწილში, საგურამო-იალნოს ქედზე მდებარეობს და მისი ფართობი 21,000 ჰექტარია. უმეტესად პარკი მცხეთა-მთიანეთის რეგიონშია, ხოლო მცირე ნაწილი თბილისის და ქვემო ქართლის ტერიტორიებზეა გაშენებული. პარკი გადაჭიმულია მდინარე მტკვრიდან მდინარე იორამდე და შედგება ხუთი ძირითადი უბნისგან: საგურამო, გლდანი, მარტყოფი, ღულელები და გარდაბანი.

პარკი 600-1700 მეტრის სიმაღლეზე მდებარეობს და რელიეფი საკმაოდ მრავალფეროვანია. აქ ვხვდებით ვაკე მიწებს, მაღალმთიან ადგილებს, ღრმა ხეობებს და ასევე, ციცაბო ფერდობებს. კლიმატი ზომიერია -  ზაფხულში ტემპერატურა 24-26°C, ხოლო ზამთარში 0-2°C.

პარკში სხვადასხვა ტიპის ნიადაგია, რაც ხელს უწყობს მცენარეთა მრავალი სახეობის არსებობას. აქ გაზრდილია ფოთლოვანი და წიწვოვანი ტყეები, მთის მდელოები და სუბალპური მცენარეები. პარკში აღრიცხულია 675 მცენარის სახეობა და აქ ბინადრობს როგორც კავკასიური ირემი, ფოცხვერი და მურა დათვი, ასევე, მგელი, მელა და ტურა.

ისტორია

თბილისის ეროვნული პარკი 1973 წელს დაარსდა, და მისი მიზანი თბილისის და რუსთავის მწვანე ზონების გაფართოება და გარემოს დაცვა იყო. პარკის საზღვრები ოფიციალურად 1974 წელს გაიხსნა. პარკში ინფრასტრუქტურა 70-იან წლებში გაკეთდა, საპიკნიკე ადგილები, ბილიკები და დასასვენებელი ზონები  შეიქმნა, ასევე აღდგა რამდენიმე ისტორიული ძეგლი, მათ შორის მცხეთა-მთიანეთში მამკოდის და ქვემო ქართლში მარტყოფის მონასტრები.

ქვეყნის პოლიტიკურ-ეკონომიკური პრობლემების გამო 90-იანებში პარკმა დაკარგა ეროვნული სტატუსი, მაგრამ 2007 წელს ის აღდგა ახალი საზღვრებით - ნაწილობრივ ძველი პარკის და საგურამოს სახელმწიფო ნაკრძალის ნაწილში. 2011 წელს პარკის საზღვრები კვლავ შეიცვალა და ცალკე გამოიყო თბილისის ზღვის სატყეო უბანი და დენდროლოგიური პარკი.

ამჟამად პარკი მოქმედებს საქართველოს "დაცული ტერიტორიების" კანონით. მისი ძირითადი მიზანია ბუნებრივი მრავალფეროვნების დაცვა. გარდა ამისა, აქტიურად ვითარდება ეკოტურიზმის პროგრამაც. ბოლო წლებში პარკში განხორციელდა პროექტები, რომლებიც ხელს უწყობს ინფრასტრუქტურის გაუმჯობესებას, ბილიკების მარკირებას და საინფორმაციო დაფების განახლებას.

აქტივობები და სერვისები

თბილისის ეროვნულ პარკში სხვადასხვა აქტივობებით შეგიძლიათ დაკავდეთ. პარკის ბილიკები შეიცავს ველოსიპედის, ფეხით და ცხენით სიარულის ბილიკებს, რომლებიც აღნიშნულია საინფორმაციო დაფებზე. 

აქ არსებობს საპიკნიკე ტერიტორიები, სადაც არის მაგიდები, სკამები, საცეცხლე ადგილები და სველი წერტილები. აქ ასევე კარავების დასაშვებ ზონებსაც შეხვდებით.

საფეხმავლო ბილიკები განსხვავდება სირთულითა და ხანგრძლივობით. ყველაზე პოპულარული მარშრუტები საგურამოს ქედის და მამკოდას მიმართულებია. ორივე საშუალო სირთულისაა, მაგრამ მამკოდას ბილიკი სიგრძის გამო უფრო რთულად ითვლება. საგურამოს ქედის მარშრუტი 11 კმ-ია და 4-5 საათს მოითხოვს, ხოლო მამკოდა-ზედაზნის მარშრუტი 15 კმ-ია და 6 საათი სჭირდება. ორივე მარშრუტზე არის საპიკნიკე და საკარვე ადგილები. პარკში ველოსიპედისტებისთვის სამი ტიპის ბილიკია. მარტივი ბილიკი ბრტყელ ადგილზეა და კარგი არჩევანია დამწყები ველოსიპედისტებისთვის. საშუალო სირთულის ბილიკი სატყეო გზაზე გადის და მოიცავს აღმართებსა და დაღმართებს. რთული ბილიკი კი მთაშია და მხოლოდ გამოცდილი, სამთო (MTB) ველოსიპედისტებისთვისაა.

საცხენოსნო ტურები მხოლოდ გამოცდილი გიდების თანხლებით ტარდება და საჭიროა წინასწარ დაჯავშნა. ვიზიტორებს აქვთ შესაძლებლობა აირჩიონ მოკლე 2-3 საათიანი ან მთელდღიანი ტური. მარშრუტები ისეა დაგეგმილი, რომ მონაწილეებმა იხილონ საუკეთესო ხედები და ასევე, ისტორიული ძეგლებიც.

როგორ მივიდეთ თბილისის ეროვნულ პარკამდე

პარკამდე როგორც მანქანით, ისე საზოგადოებრივი ტრანსპორტითაც მიხვალთ. საზოგადოებრივი ტრანსპორტი მხოლოდ თბილისიდან, დიდუბის ავტოსადგურიდან გადის. მიკროავტობუსები ყოველ 30 წუთში მიდიან პარკისკენ და მგზავრობა დაახლოებით 1 საათს სჭირდება. თუ პარკის ტრანსპორტით არ ისარგებლებთ, შეგიძლიათ ცხვარიჭამია-თიანეთის მიმართულებით მიმავალი ტრანსპორტი გამოიყენოთ, რადგან მარშრუტი ამ შემთხვევაში იგივეა. ტრანსპორტის გრაფიკი სეზონებისა და ამინდის მიხედვით შეიძლება შეიცვალოს, ამიტომ მნიშვნელოვანია ინფორმაცია წინასწარ გქონდეთ გარკვეული.

სამწუხაროდ, საქართველოს სხვა ქალაქებიდან პარკამდე პირდაპირი საზოგადოებრივი ტრანსპორტი არ არსებობს.

თუ ავტომობილით მიდიხართ, თბილისიდან პარკამდე 1 საათი და 10 წუთი დაგჭირდებათ. გზა საკმაოდ კარგ მდგომარეობაშია და ასფალტირებულია ძირითად შესასვლელამდე. მგზავრობის დრო რუსთავიდან დაახლოებით 1.5 საათს, თელავიდან 2.5 საათს, ქუთაისიდან 3.5 საათს, ხოლო ბათუმიდან 6 საათს შეადგენს.

პარკის მთავარი შესასვლელი გლდანის მხარეს არის და აქვე ავტოსადგომი და საინფორმაციო ცენტრიც მდებარეობს, სადაც ყველაფერს შეიტყობთ მარშრუტებსა და აქტივობებზე.

ახლომდებარე ღირსშესანიშნაობები

თბილისის ეროვნული პარკის ტერიტორიაზე  და მის შემოგარენში ბევრი ისტორიულ-კულტურული ძეგლი მდებარეობს:

მამკოდის მონასტერი XIX საუკუნეში აშენებული სამონასტრო კომპლექსია, რომელიც პარკის ტერიტორიაზეა და მასში შედის ღვთისმშობლის და წმინდა გიორგის ეკლესიები, სამრეკლო და გალავნის ნაშთები.

მარტყოფის მონასტერი VI საუკუნეში დაარსებული მონასტერია, რომელიც ასურელ მამათაგან ერთ-ერთს, ანტონ მარტყოფელს უკავშირდება. 2006 წელს მონასტერს ეროვნული მნიშვნელობის ძეგლის სტატუსი მიენიჭა. კომპლექსი მოიცავს რამდენიმე ტაძარს, მათ შორის "ხელთუქმნილი ხატის" გუმბათიან ტაძარს, სამრეკლოსა და საბერეების შენობებს.

საბადურის ტყე პარკში ერთ-ერთი ყველაზე ლამაზი ადგილია, რომელიც შემოდგომასა და ზამთარში განსაკუთრებით პოპულარულია. ტყეში არსებობს საპიკნიკე ადგილები, სველი წერტილები და საცეცხლე მოედნები.

მცხეთა საქართველოს ძველი დედაქალაქია, რომელიც UNESCO-ს მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლია. პარკიდან მცხეთამდე მისვლას დაახლოებით 30 წუთი სჭირდება. აქ აუცილებლად უნდა ნახოთ სვეტიცხოველი და ჯვრის მონასტერი.

ქსნის ციხე XVI საუკუნის სამხედრო-თავდაცვითი ნაგებობა, რომელიც რიყის ქვისგან, ნაშენი გალავნისგან, ორი ცილინდრული კოშკისა და წყლის სისტემისგან შედგება. 2006 წლიდან იგი ეროვნული მნიშვნელობის ძეგლად ითვლება და აქ მანქანით მისვლას დაახლოებით 1 საათი სჭირდება.